Jednym z ważniejszych czynników wpływających na postawę dziecka i zgrabność motoryczną dziecka jest wielkość i rozkład napięcia mięśniowego.
Napięcie mięśniowe jest to zewnętrzny wyraz aktywności mózgu zapewniający możliwość utrzymania postawy, swobody i ekonomi ruchu. Ocena napięcia jest oceną subiektywną a samo sterowanie napięciem mięśniowym uzależnione jest od wielu czynników (również psychicznych), co czasem prowadzi do złej interpretacji. Patrząc na dziecko bawiące się w siadzie w literkę ‘W’ zauważyłam, że często ‘potocznie’ w różnych grupach zawodowych związanych z pracą z dzieckiem mówi się wówczas, że ma obniżone napięcie mięśniowe. Podobnie wtedy, kiedy występują u dziecka przeprosty w stawach łokciowych jakoby to był duży problem i przyczyna specyficznych problemów szkolnych jak np. pisanie.
Nic bardziej mylnego. Każde dziecko ma inne napięcie mięśniowe na które wpływają różne czynniki.
OBNIŻONE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE
Bywa także nazywane hipotonią albo obniżonym tonusem mięśniowym. Oznacza ono nieprawidłowy stan mięśni, gdy nie są one w stanie stawić oporu przed ich biernym rozciąganiem. Trzeba też jasno zdawać sobie sprawę, że obniżone napięcie mięśniowe nie jest chorobą. To tylko objaw czy skutek wad, bądź niedostatecznie dobrze rozwiniętego organizmu dziecka. Maluchy, u których występuje obniżone napięcie mięśniowe, prezentują wyraźnie opóźniony rozwój psychoruchowy. Nie mają tak dużej potrzeby ruchu, jak ich rówieśnicy. To dzieciaczki, które zwykle nie raczkują i mają problemy z utrzymywaniem uniesionej główki. Bywa także, że szybko dostrzegalne są ich problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową.
PO CZYM POZNAMY DZIECKO Z NIŻSZYM NAPIĘCIEM MIĘŚNIOWYM
-u niemowląt uważa się nieumiejętność trzymania główki przez dziecko przy podciąganiu go za ręce w wieku 3 miesięcy,
-nieumiejętności przewracania się czy siadania w wieku sześciu miesięcy
-brak umiejętności stania w wieku ok dziewięciu miesięcy.
-wady stóp, kolan ( koślawość)
-osłabione mięśnie posturalne (brzuszek wysunięty do przodu- co wpływa na nadmierne obciążanie kręgosłupa),
-boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)
- siad w literkę „W”, czyli między piętami
-wady wymowy
-problemy z pisaniem (z małą motoryką)
- trudności z czynnościami samoobsługi czy koncentracją uwagi
-nadmierna męczliwość
-nadmiernie pobudzone i w ciągłym ruchu.
-mogą wystąpić problemy z równowagą
- słabe czucie swojego ciała
Czy obniżone napięcie mięśniowe można wyćwiczyć, czy już tak będzie miał całe życie?
Człowiek rodzi się z pewnym podstawowym napięciem mięśniowym i to się nie zmienia na przestrzeni lat. To co możemy zrobić, to poprzez odpowiednie ćwiczenia, stymulację rozwoju wpłynąć na rozwój dziecka, kierując go na odpowiedni tor. Właśnie po to jest rehabilitacja czy zajęcia z terapeutami Integracji Sensorycznej
Obniżone napięcie mięśniowe a integracja sensoryczna
Warto o tym wspomnieć, ponieważ fizjoterapeuta nie jest jedynym terapeutą, do którego trafi dziecko z obniżonym napięciem mięśniowym. Często dzieci te trafiają również do gabinetu integracji sensorycznej.
Obniżone napięcie mięśniowe może być zarówno skutkiem jak i przyczyną zaburzeń sensomotorycznych.
I tutaj na pierwszy plan wysuwa się układ przedsionkowy i proprioceptywny.
Zdarza się że dziecko, które od urodzenia zmagało się z obniżonym napięciem mięśniowym, poddane usprawnianiu (u fizjoterapeuty), które zakończyło proces rehabilitacji w wieku niemowlęcym, czy poniemowlęcym, wraca w wieku przedszkolnym czy szkolnym na terapię, tym razem integracji sensorycznej.
Obniżone napięcie niesie za sobą sporo trudności, ale nie oznacza to, że nie ma na to rady. Nie zmienimy napięcia podstawowego, ale możemy wpływać na wiele innych aspektów i warto to robić. To nie musi być rehabilitacja do końca życia, to mogą być zajęcia ruchowe, taneczne, pływanie. Pamiętajmy tylko o jednym- o wadach postawy i o tym by konsultować dziecko ze specjalistą jeśli zobaczymy niepokojące objawy. A tym czasem bacznie obserwujcie swoje Maluszki i Starszaki i miejcie z tyłu głowy, że z obniżonym napięciem da się żyć.
PODWYŻSZONE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE
Wzmożone napięcie mięśniowe (inaczej hipertonia) to jedno z zaburzeń napięcia mięśniowego. Rozpoznawane jest najczęściej u niemowląt i małych dzieci, ale może także dotyczyć dorosłych (np. chorujących na SM lub chorobę Parkinsona). Objawy wzmożonego napięcia mięśni u niemowlaka to m. in. prężenie ciała czy asymetria ułożeniowa, u starszych dzieci hipertonia objawia się zaburzeniami chodu i równowagi oraz upośledzoną koordynacją.
PO CZYM POZNAĆ DZIECKO ZE WZMOŻONYM NAPIĘCIEM MIĘŚNIOWYM
- zaciskanie piąstek,
- prężenie ciała i odchylanie głowy mocno w tył,
- kształt literki C w leżeniu tyłem,
- asymetryczny rozkład napięcia – stałe wydłużenie jednej i skrócenie drugiej strony ciała,
- asymetryczna stabilizacja głowy i tułowia – asymetria ułożeniowa,
- krzyżowanie nóg,
- opór kończyn podczas pielęgnacji – trudno je zgiąć lub wyprostować,
- problemy ze snem,
- płaczliwość,
- ubogi repertuar ruchowy, np. przekręcanie się wyłącznie w jedną stronę,
- brak unoszenia głowy, wyciągania rąk, kiedy maluch leży na brzuchu.
U dzieci starszych dominują:
- zaburzenie wzorca chodu,
- brak równowagi,
- trudności z utrzymaniem pozycji,
- słaba kondycja,
- upośledzona koordynacja,
- zaburzenia liniowości,
- przykurcze mięśni.
Brak równowagi pomiędzy agonistami i antagonistami, brak selektywnej kontroli nad dystalnymi częściami kończyn i nieprawidłowe sterowanie ruchami jest często przejawem uszkodzenia struktur centralnego układu nerwowego, które oddziałują na układ mięśniowo–szkieletowy, prowadząc do zaburzeń nie tylko ruchu, ale i postawy.
Czy można to wyleczyć?
W przypadku noworodków i niemowląt bardzo duże znaczenia ma obserwacja i wczesna diagnoza. Pozwalają na to systematyczne wizyty u pediatry i w dalszej kolejności u neurologa oraz fizjoterapeuty.
Rehabilitacja neurologiczna w przypadku noworodków, niemowląt i dzieci podpowiada zastosowanie metod usprawniania opartych o neurofizjologię. Fizjoterapeuci wykorzystują koncepcję NDT Bobath – promuje się aktywną pracę z pacjentem, przy odpowiedniej stymulacji, różnorodności ruchów i pozycji, co pozwala na adaptację. Metoda Vojty natomiast nakazuje stymulację określonych punktów na ciele dziecka, w różnych pozycjach, co oddziałuje stymulująco na układ nerwowy. Terapia MAES pozwala na dynamiczną pracę z dzieckiem, wykorzystuje obserwację sfery behawioralnej i rozwija repertuar aktywności poprzez ograniczanie strategii kompensacyjnych dziecka. Metody można ze sobą łączyć, osiągając efekt wielokierunkowej stymulacji. Głównym zdaniem terapeuty jest rozwiązanie problemu dziecka oraz doprowadzenie do balansu mięśniowego, czyli tyle ile uda się osiągnąć z danym dzieckiem. Tyle, by wszystkie aktywności ruchowe były dobre jakościowo. Ilość nie jest ważna. Jako terapeuta wolę, by dziecko wolniej osiągało kamienie milowe, ale wykonywało je dobrze jakościowo niż pędziło jak burza w złych wzorcach ruchowych i wspomagało się kompensacjami na każdym etapie.
Bardzo ważna jest współpraca rodziców z fizjoterapeutą, gdyż terapia wymaga bezwzględnej kontynuacji w środowisku domowym, stosowania odpowiednich zasad pielęgnacji i pozycjonowania, ograniczania aktywności prowadzących do rozwoju patologicznych wzorców funkcjonowania.
Farmakologia wykorzystuje leki rozluźniające.
Co jako rodzic możesz zrobić?
- Obserwować swoje dziecko już od narodzin i wspierać się konsultacjami u fizjoterapeuty/terapeutą integracji sensorycznej Zawsze po 1 miesiącu życia dziecka i dalej wg wskazań terapeuty.
- Wprowadzić prawidłową pielęgnację neurorozwojowa wg instruktażu teraputy: prawidłowe podnoszenie, odkładanie niemowlęcia, noszenie. To również proponowanie dobrych pozycji do zabaw i odpowiedniego środowiska.
- Zrezygnować z niepotrzebnych sprzętów i gadżetów, które nie służą rozwojowi dziecka. Mowa tu chociażby o moim ulubionym bujaczku-leżaczku. Podsyłam link w którym można doczytać o co chodzi z leżaczkami https://hejhoodzieciach.pl/bujaczek-lezaczek/
- Unikanikać pozycji nie sprzyjających rozwojowi dziecka – noszenia w pionie, podnoszenia na wznak.
Opracowała: Katarzyna Kaproń
BIBLIOGRAFIA:
Peninou Gilles , Tixa Serge - Napięcia mięśniowe. Od diagnostyki do leczenia
M.Matyja, A.Gogola - Edukacja sensomotoryczna niemowląt.
https://pulsmedycyny.pl/placz-sygnalem-wzmozonego-napiecia-miesni-877035
